توسعه و تقویت نظام تأمین اقتصادی نوآوری - مجله پارمیسفان

برای مثال در مراحل ابتدایی که عمدتاً به توسعه فناوری و خلق نمونه آزمایشگاهی می پردازند، به یاری های بلاعوض یا اصطلاحاً گرنت احتیاج دارند و بعدتر که مشغول توسعه نمونه مهندسی و صنعتی می شوند، احتیاجمند تسهیلات ارزان قیمت هستند. همین کسب وکارها وقتی در آستانه ورود به بازار سرمایه قرار می گیرند، احتیاجهای اقتصادی به کلی متفاوتی دارند که نه شباهتی به گرنت دارد و نه تسهیلات. تنوع در مدل های درآمدی نیز موجب می گردد این کسب وکارها به خدمات اقتصادی متفاوتی احتیاج داشته باشند. برای مثال بعضی از آنها ماهیت استارتاپی دارند و از این رو، بیش از تسهیلات، خواستار سرمایه خطرپذیرند. از این رو صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری که به عنوان مولود قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان و متولی تأمین اقتصادی شرکت های دانش بنیان فعالیت خود را از سال 1392 شروع نموده است...

به تدریج بسته متنوعی از ابزارها و خدمات اقتصادی را برای یاری به توسعه و تجاری سازی فناوری در شرکت های دانش بنیان طراحی و عملیاتی کرد.

در ابتدا خدمات صندوق صرفاً شامل تسهیلات بود که تأمین احتیاجهای اولیه و اساسی شرکت های دانش بنیان مانند لوازم و تجهیزات فراوری صنعتی محصولات دانش بنیان، نقدینگی مورد احتیاج برای فراوری و فروش اقساطی محصولات دانش بنیان را با نرخ هایی کمتر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار در بر می گرفت. اما بعدها تسهیلات جدیدی مانند هزینه های تحقیق و توسعه و تأمین ودیعه رهن یا هزینه خرید محل استقرار شرکت ها نیز به سبد تسهیلات صندوق اضافه شد.

در سال 94، خدمات توانمندسازی که هدف آن، تقویت توانمندی های شرکت های دانش بنیان در تجاری سازی فناوری به وسیله پرداخت بلاعوض بخشی از هزینه های خدمات تجاری سازی است نیز به سبد خدمات صندوق افزوده شد. این خدمات در ابتدا آموزش، مشاوره، عارضه یابی، دریافت استانداردها و گواهینامه ها، و توسعه بازار در قالب شرکت در نمایشگاه های داخلی و خارجی را شامل می شد، اما به تدریج خدمات جدیدی مانند حفاظت از مالکیت فکری و اعزام یا پذیرش هیأت های تجاری را نیز در برگرفت. به ویژه طی سال های اخیر سقف حمایت ها و گستره این خدمات نیز به طور قابل توجهی گسترش یافت.

و پایان از سال 97 به این سو، خدمات سرمایه گذاری به عنوان یکی از اصلی ترین خدمات صندوق که مغفول مانده بود، فعال شد که می کوشد با ابزارهای مختلف به تأمین منابع اقتصادی خطرپذیر مورد احتیاج استارتاپ ها و طرح های سرمایه پذیر یاری کند.

اما توسعه پرشتاب زیست بوم فناوری و نوآوری کشور، و بویژه رشد کیفی و کمی شرکت های دانش بنیان همزمان با ظهور استارتاپ ها به عنوان بازیگران جدید زیست بوم، نشان داد که صندوق با وجود همه کوشش ها برای خلق ابزارهای اقتصادی جدید، نمی تواند و نباید تنها نهاد تأمین اقتصادی شرکت های دانش بنیان باشد و ضرورت شکل گیری و تقویت نظام تأمین اقتصادی نوآوری کشور را بیش از پیش آشکار ساخت. مطالعه سیاست ها و تجارب کشورهای پیروز نیز گویای این واقعیت بود که تأمین اقتصادی اثربخش فناوری، مستلزم وجود یک نظام تأمین اقتصادی فناوری بالنده و پویا است که بازیگران اصلی آن را بانک ها، بیمه ها، بازار سرمایه، نهادهای سرمایه گذاری جسورانه، صندوق های پژوهش و فناوری و سایر صندوق های حمایتی دولتی تشکیل می دهند. بنابراین از اواخر سال 97 به این سو، صندوق که تا آن موقع مأموریت اصلی خود را خدمات رسانی به شرکت های دانش بنیان می دانست، مأموریت تازه و پرچالشی برای خود تعریف کرد: شکل دهی، حمایت و تکمیل نظام اقتصادی نوآوری کشور. این رویکرد جدید، تأمین اقتصادی فناوری را از انحصار صندوق نوآوری و شکوفایی خارج نموده و با جلب مشارکت بازیگران مختلفی که هر کدام کارنمودها و تخصص های متفاوتی دارند، هم توسعه خدمات جدید متناسب با احتیاجهای اکوسیستم نوآوری را تضمین می نماید و هم پراکندگی خدمات در سطح کشور را، که بدون شک یکی از اولویت های صندوق برای تحقق عدالت به عنوان یک ارزش بنیادین است.

در گام نخست، همکاری صندوق با شماری از بانک های دولتی و خصوصی، ظرف مدت کوتاهی موجب رشد چشمگیر در اعطای تسهیلات به شرکت های دانش بنیان با تکیه بر منابع داخلی بانک ها شد. حالا شرکت های دانش بنیان می توانند بدون مراجعه به صندوق، از شعب بانک های مختلف در شهر محل استقرار خود تسهیلات ارزان قیمت دریافت نمایند. به برکت همکاری با شبکه بانکی، خدمات ضمانت نامه نیز که به رغم احتیاج شرکت های دانش بنیان تا آن موقع مغفول مانده بود، با هدف کاهش هزینه های دریافت ضمانت های پیمان مورد احتیاج شرکت ها به سبد خدمات صندوق اضافه شد. تعداد بانک های همکار صندوق و عملکرد آنها در اعطای تسهیلات و ضمانت نامه به شرکت های دانش بنیان همچنان در حال افزایش است. این اقدام، علاوه بر جذب منابع جدید و تقویت توان صندوق در اعطای تسهیلات به شرکت های دانش بنیان، تسریع در فرآیند اعطای تسهیلات به شرکت ها را نیز در پی داشت. اکنون شرکت های متقاضی دریافت تسهیلات بانکی و ضمانت نامه به طور میانگین 7 روز کاری پس از ثبت درخواست خود در سامانه غزال صندوق به بانک های عامل معرفی می شوند که در نوع خود بی نظیر است.

در گام دوم، صندوق نوآوری و شکوفایی همکاری با صندوق های پژوهش و فناوری در قالب اعطای تسهیلات و خط اعتباری را شروع کرد که دستاورد ویژه آن، بهره مندی شرکت های کوچک و متوسط مستقر در استان های مختلف از منابع اقتصادی صندوق نوآوری و شکوفایی بود. با اعطای تسهیلات و برقراری خط اعتباری برای صندوق پژوهش و فناوری، اکنون این صندوق ها که نوعاً بر یک قلمرو جغرافیایی یا حوزه فناوری خاص تمرکز دارند، تعداد قابل توجهی از تسهیلات صندوق را برپایه منابع صندوق به شرکت های متقاضی ارائه می نمایند. به مدد این همکاری، شرکت های دانش بنیان کوچک و متوسطی که عمدتاً نمی توانند مشتری خدمات بانکی باشند، بدون مراجعه به صندوق نوآوری، از تسهیلات ارزان قیمت صندوق بهره مند می شوند.

گام سوم برای تحقق این مأموریت جدید، تعامل با صندوق های جسورانه بورسی، صندوق های پژوهش و فناوری و شتاب دهنده ها برای سرمایه گذاری در استارتاپ ها و طرح های سرمایه پذیر به منظور مشارکت در سود و زیان آنها بود که علاوه بر جذب منابع اقتصادی خطرپذیر چشمگیر به زیست بوم نوآوری، جان تازه ای به خدمات سرمایه گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی بخشید. این همکاری که عمدتاً در قالب برنامه هم سرمایه گذاری جنبه اجرایی به خود می گیرد، فرصتی فراهم کرد تا منابع اقتصادی صندوق نوآوری و شکوفایی در کنار منابع اقتصادی و مهمتر از آن، توانمندی های مدیریتی و تجاری سازی سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار گیرد. هم افزایی ناشی از این همکاری، موجب شده است تا محدودیت منابع اقتصادی از پیش پای استارتاپ ها و طرح های سرمایه پذیر برداشته گردد. تعداد نهادهای همکار صندوق نوآوری در حوزه سرمایه گذاری و میزان سرمایه گذاری آنها در طرح های فناورانه به سرعت در حال افزایش است.

تسهیل ورود شرکت های دانش بنیان عظیم به بورس و امکان تأمین منابع اقتصادی مورد احتیاج آنها از بازار سرمایه، و خلق ابزارهای نوین سرمایه گذاری مانند اوراق نوآوری و بیمه سرمایه گذاری، از دیگر برنامه های صندوق نوآوری و شکوفایی است که در راستای این مأموریت جدید و به برکت همکاری با بازیگران نظام تأمین اقتصادی نوآوری همچون سازمان بورس اوراق بهادار و بیمه مرکزی به زودی اجرایی خواهد شد.

*رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی

منبع: ایران