راه افتادن موج مهاجرت کشاورزان از کشور، ذخایر ژنتیکی ما را به استرالیا و کانادا می برند
به گزارش مجله پارمیسفان، رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی تهران با اشاره به اینکه تعداد زیادی از مهندسان کشاورزی امکان جذب در بازار کار کشور را ندارند گفت: تعداد کثیری از آنها در کنار سایر کشاورزان و سرمایه گذاران ایران، جذب کشورهایی نظیر استرالیا، نیوزلند، کانادا می شوند.
جهت دریافت مشاوره سفر با تور کانادا با ما همراه باشید.
به گزارش خبرنگار بخش کشاورزی خبرنگاران، مسائل تأمین نقدینگی و منابع آبی، قیمت تمام شده بالای محصول، قوانین سخت گیرانه در فراوری، سود بالای تسهیلات بانکی، بازار رسانی محصولات فراوریی، تعدد واسطه ها تا عرضه محصول به بازار ، تأمین مواد اولیه باکیفیت و درآمد کم فراورینمایندگان بخش کشاورزی در کنار بیکار ماندن فارغ التحصیلان بخش کشاورزی باعث شده است که طیف بزرگی از کشاورزان و سرمایه گذاران و مهندسان کشاورزی از کشور خارج شوند و همراه با خود ذخایر ژنتیکی، اشتغال، فراوری و بسیاری از موارد دیگر را خارج نمایند.
برای آنالیز این موضوع با علیرضا بزرگی کارشناس بخش کشاورزی و صنایع تبدلی مرتبط و رئیس نظام مهندسی کشاورزی استان تهران به تبادل نظر نشسته شد که ماحصل آن بدین توضیح است:
خبرنگاران: در سال چند نفر در بخش کشاورزی از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند؟
بزرگی: در رابطه با میزان ورودی های رشته های مرتبت با کشاورزی باید گفت که به دلیل اینکه ما دارای دانشگاه های زیادی همچون دولتی، آزاد، علمی کاربردی و پیغام نور هستیم، نمی توانیم آمار دقیقی از این دانشگاه ها بگیریم ولی خروجی این دانشگاه ها که در سازمان نظام مهندسی کشاورزی عضویت دارند حدود 210 هزار نفر در کل کشور و 31 هزار نفر در استان تهران هستند.
همچنین بخش عمده ای از فارغ التحصیلان دانشگاهی جذب سازمان نشده اند و متأسفانه آمار دقیقی در این رابطه موجود نیست. من پیش بینی می کنم که حدود 60 تا 70 هزار نفر نیز در رشته های مرتبط با کشاورزی در حال تحصیل باشند و همین تعداد نیز فارغ التحصیلانی باشند که هنوز جذب سازمان نشده اند.
خبرنگاران: این حجم از فارغ التحصیل بخش کشاورزی با توجه بازار کار موجود در کشور زیاد نیست؟
بر اساس ماده 21 و 23 قانون افزایش بهره وری کشاورزی باید در رشته های کشاورزی تجدیدنظر شود و میزان تعیین فارغ التحصیل بر مبنای احتیاج کشور جذب شود که مسئولیت این امربر عهده وزارت جهاد کشاورزی، وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی است.
همچنین ازلحاظ جنسیتی نیز ضروری است که تجدیدنظر صورت گیرد به طور مثال خانم ها یک رشته ای خوانده اند که اصلاً شرایط کاری مناسبی ازلحاظ جنسیتی برای آن ها ندارد.
خبرنگاران: مانند چه رشته هایی؟
بزرگی: رشته های مانند منابع طبیعی و آبخیزداری ازاین دست است. در بعضی از استانها رشته هایی وجود دارد که مناسب استان نیست و باید رشته ها را نیز بومی نمایند.
خبرنگاران: روندی که در سال های گذشته در میان کشاورزان کشور متصور هستیم مهاجرت به شهرها و تغییر حرفه است این روزها اخبار جسته گریخته در مورد مهاجرت گسترده کشاورزان شنیده می شود. چه عواملی باعث این امر شده است؟
بزرگی: در بخش کشاورزی علاوه بر اینکه در مدیریت ریسک ناپیروز بودیم، جذابیت های کشاورزی را نیز به خوبی نشان نداده ایم. حتی بیشتر جنبه های منفی آن را نشان می دهیم؛ یعنی کشاورزان افراد به اصطلاح دهاتی و شال به کمر معرفی و حتی برای آن ها جوک ساخته شده است.
سرمایه گذار دیگر تمایل به حضور در صنعت کشاورزی ندارد و سود آن را بخور و نمیر می داند. خودمان نیز به این بخش لطمه زده ایم و در اوج فراوریات داخلی به یکباره محصولات کشاورزی وارد نموده ایم؛ یعنی به جای اینکه مثل سایر کشورها که تسهیلات ارزان قیمتی به کشاورزانشان می دهند به کشاورزان یاری نمی کنیم و در عوض جلوی آن ها سنگ انداخته می شود.
با رقم فعلی سود تسهیلات بانکی نمی توان کشاورزی کرد
خبرنگاران: یکی از دلیل این بی انگیزگی های که شما به آن اشاره می کنید مسائل تأمین منابع اولیه لازم در بخش کشاورزی است.
بزرگی: شاید تسهیلات کشاورزی از سایر بخش ها شرایط مطلوب تری داشته باشد اما با این سود تسهیلات موجود نمی شود کشاورزی کرد.
حتی چند دست انداز نیز جلوی سرمایه گذار گذاشته ایم، مثل همین واردات؛ که به فراورینماینده خودمان که بهره بانکی حدود 20 درصد می پردازد، می گوییم که با فراورینماینده خارجی که سود تسهیلاتش نیم درصد است رقابت کند!
خوب در چنین شرایطی سرمایه فرار می نماید. دلیلی هم وجود ندارد که سرمایه گذار در بخشی که در آن ریسک های متعددی وجود دارد و انواع و اقسام سنگ ها را جلوی پایش می اندازند، باقی بماند.
حمایت دولت از کشاورزی یک دهم خودروسازی نیست
یک دهم حمایت هایی که از صنایع خودروسازی می نمایند را از این بخش نمی نمایند. چرا درهای کشور را به سوی خودروسازان خارجی باز نمی نمایند؟ اگر قرار است کشاورزان خارجی به ایران محصول صادر نمایند چرا خودروسازان خارجی چنین امکانی ندارند؟
در عمل زمانی که سرمایه فرار کند به تبع آن نیروی انسانی نیز نخواهد ماند؛ زیرا در ابتدا باید منابع اقتصادی برای یک پروژه تجهیز شود تا نیروی انسانی به آنجا بیاید.
دلیل اینکه مردم از روستاها به تهران می آیند این است که در روستاها سرمایه گذاری نمی شود. سرمایه ها در تهران انباشته شده و رفاه، امکانات و خدمات همه در تهران وجود دارند. درنتیجه یک جمعیت 15 میلیون نفری در 3 درصد کشور متمرکز می شوند.
منابع انسانی ما تابعی از سرمایه گذاری هستند. یک بخشی از این نیروی انسانی متخصص هستند و اتفاقاً از فیلتر کنکور سراسری گذشته اند. سپس واحدهای درسی را پاس نموده تا لیسانس و فوق لیسانس بگیرند ولی زمانی که از نظام آموزش عالی خارج می شوند و می خواهند که جذب بازار کار شوند؛ کاری برای آن ها وجود ندارد.
زمانی که سرمایه از کشور فرار نموده باشد و بستری برای اشتغال یک مهندس وجود نداشته باشد. این مهندس که جوان، تحصیل نموده و پرانرژی است و ما نمی توانیم او را جذب کنیم، کشورهای دیگری که به دنبال نیروی کار جوان هستند و جمعیت پیری دارند یا کشورهایی که جویای نیروی تحصیل نموده هستند، این افراد را جذب می نمایند.
کشاورزان و مهندسان کشاورزی در حال مهاجرت از ایران هستند
این نیروهای جوان نیز می خواهند درجایی باشند که از جوانی، انگیزه و دانش آن ها بهره گرفته شود. خیلی از این افراد جذب کشورهایی چون استرالیا، نیوزلند، کانادا و ... می شوند ولی من آمار دقیقی در مورد تعداد آنها نمی توان بیان کنم.
هزینه پرورش چنین نیروهایی را کشور ما پرداخت نموده است ولی ما توانایی جذب و استفاده از آن ها را نداریم و از کشور خارج می شوند چون نتوانسته ایم برای آن ها کاری درست کنیم.
خبرنگاران: این خروج نیرو از کشور در بخش سرمایه گذار نیز رخ می دهد؟
بزرگی: سرمایه گذاران ما نیز زمانی که مسائل ما در حوزه هایی چون دام، طیور، زراعت، باغبانی و شیلات را می بینند و همچنین می بینند که سیستم بانکی و بازرگانی به شکل های گوناگون آن ها را اذیت می نماید؛ سرمایه های خود را یا در بانک های داخلی سپرده گذاری می نمایند تا سود بگیرند یا در کشورهای دیگری سرمایه گذاری می نمایند.
اصل مشکل هم سرمایه است به عقیده من منابع انسانی تابعی از منابع اقتصادی ما هستند. زمانی که سرمایه به بخش کشاورزی وارد نشود در نتیجه نیروی انسانی نیز از این بخش خارج می شود. برای مثال زمانی که یک مرغداری واحد جدیدی تأسیس نکند یا سرمایه ای برای کار نداشته باشد نیروی کار از جمله کارگر و تکنسین برای چه کاری احتیاج می شوند؟
خروج ذخایر ژنتیکی ایران با مهاجران
این مهاجرت با خروج ذخایر ژنتیکی کشور نیز همراه است به این موضوع نیز اندیشیده شده است؟
ما دارای ذخایری مانند خرما هستیم که در فراوری آن ها پیروز بودیم ولی فرآوری و بسته بندی آن ها در کشورهای دیگر اتفاق میفتد، همچنین خاویار و زعفران پسته را فراوری کردیم ولی در فرآوری و بسته بندی پیروز نبودیم.
کشورهای دیگر کالاهای ما را فرآوری کردند و حالا فراوری هم می نمایند مثل کشور چین که زعفران فراوری می نماید. جدیداً در بسیاری از کشورهایی که درگذشته به فرآوری و بسته بندی فراوریات ما مبادرت می کردند، محصولات ما فراوری می شود.
درست است که هنوز جزو قدرت های فراوری فرش هستیم ولی در سایر کشورها مثل هندوستان فرش فراوری می شود و حتی ایرانی ها برای فراوری فرش در کشورهای خارجی سرمایه گذاری می نمایند.
با انجام کشت های فرا سرزمینی یعنی به جاهایی برویم که آب، زمین حاصلخیز و نیروی انسانی ارزان دارد و کشت های فرا سرزمینی در آنجا انجام دهیم درواقع داریم ذخایر ژنتیکی خود را آنجا سرمایه گذاری و از کشور خارج کنیم.
پس در کنار خروج سرمایه و نیروی انسانی یک بخشی از ذخایر ژنتیکی ما نیز در حوزه کشاورزی از کشور خارج می شود.
به طورکلی تمام این اتفاقات تابعی از خروج سرمایه است. اگر سرمایه گذاران داخلی سرمایه های خود را از کشور خارج می نمایند و خارجی ها هم تمایل دارند تا در کشورهایی چون قزاقستان و آذربایجان و قطر و ... سرمایه گذاری نمایند. دلیل و ریشه ای آن در مدیریت ریسک سرمایه و ایجاد جاذبه برای سرمایه گذاری است.
ذخیره، توزیع و مصرف درستی از آب نداریم
خبرنگاران: کم آبی تا چه حد در مسائل بخش کشاورزی تأثیر گزار بوده است؟
بزرگی: ما با مشکل کم آبی روبرو هستیم؛ زیرا میانگین بارندگی در کشور ما بالا نیست و بارندگی ها نیز در زمان مورداحتیاج ما رخ نمی دهد؛ یعنی علاوه بر اینکه مقدار بارندگی کم است، این باران ها در فصولی می بارد که احتیاج گیاه به آب کم تر است و همچنین تبخیر بالایی اتفاق میفتد.
این مسئله از واقعیت های اقلیمی ماست ولی در ذخیره، توزیع و مصرف همین میزان آب موجود نیز مدیریت درستی نداریم. کارهایی اجرا شده است ولی با شرایط مطلوب فاصله بسیاری داریم.
قطعاً ما برای توسعه کشاورزی به منابع پایه ای چون آب و زمین احتیاج داریم ولی وقتی منابع آبی کافی در دسترس نباشد ما با مشکل روبرو خواهیم بود.
نقش منابع آبی در مهاجرت کشاورزان
خبرنگاران: یعنی می توان گفت که این مسئله باعث فرار نیروی انسانی و سرمایه نشده است؟
بزرگی: ریشه این مسئله مجدداً به سرمایه برمی شود و باید گفت که ما در حوزه آب سرمایه گذاری مطلوبی نداشته ایم. اقداماتی در سال های اخیر برای حل این مشکل شده ولی ما احتیاج به یک بازنگری داریم؛ زیرا ما سرمایه گذاری مناسبی نداشتیم و باید در نظر داشت که سرمایه گذاری در بخش آب فقط سد ساختن نیست. ما باید در فرهنگ استفاده از آب سرمایه گذاری می کردیم ولی این کار را انجام ندادیم.
اگر در مکانیزایسیون کشاورزی سرمایه گذاری می کردیم کسی نمی رفت زمینش را چندتکه کند و چاه غیرمجاز بزند. مسائل کشاورزی ایران مانند یک دومینو می ماند. و باید رفت و ریشه را درست کرد که سرمایه گذاری و شیوه درست آن است.
اشکال اصلی در کشور ما عدم وجود تفکر سیستمی است و عمر مدیریتی در کشور پایین است و مدیران ما پراکنده و جزیره ای کار می نمایند. شما نمی توانید یک عامل را بدون اثر گزاری سایر عوامل آنالیز کنید. باید تمام عواملی که باعث مسائل فعلی شده اند را با یکدیگر برسی کنید. در آخر مشکل اصلی بحث سرمایه است.
با حمایت از مهندسان می توانیم به خودکفایی در فراوری برسیم
خبرنگاران: دولت سازمان نظام مهندسی کشاورزی را در راستای خودکفایی فراوریات کشاورزی حمایت می نماید؟
بزرگی: قبول دارم که سازمان نظام مهندسی یک سازمان غیردولتی است ولی این سازمان نمی تواند تنها به درآمدهای خود متکی باشد. دولت اگر به دنبال افزایش بهره وری است باید از سازمان حمایت کند.
دلیل اینکه ما در سال 1382 در فراوری گندم به خودکفایی رسیدیم حمایت دولت از سازمان و حضور مهندسین در مزارع بود.
سازمان نظام مهندسی کشاورزی برنامه ریزی های مختلفی برای توسعه و مهندسی سازی کشاورزی دارد اما با دست خالی و بدون یاری امکان پیاده سازی همه آن ها وجود ندارد.
رهبر معظم انقلاب در جلسه با نمایندگان مجلس فرمودند که باید از مهندسین کشاورزی استفاده شود. این مشکل ازلحاظ قانونی حل شده است ولی دولت هم باید ازلحاظ سیاست گذاری حمایت کند.
تأثیر برجام بر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی
خبرنگاران: در شرایط پس از برجام بخش کشاورزی با ورود سرمایه خارجی روبرو شده است؟
بزرگی: برجام ازاین جهت خوش حال نماینده بود که با کشورهایی که با ما سر جنگ داشتند و با تحریم های مختلفی ما را تحت فشار قرار داده بودند؛ به یک توافق و برنامه ای مشترک رسیدیم و امیدوار بودیم که با ورود سرمایه خارجی و رونق روبه رو شویم.
حتی هیئت های تجاری نیز به ایران آمدند و خود من نیز با خیلی از آن ها جلسه داشتم ولی کمتر اتفاق عملیاتی رخ داد و گرهی از مسائل ما باز نشد.
تبادل نظر از ابراهیم نژادرفیعی
منبع: تسنیم