معمای 19 کامیون داروی قاچاق - مجله پارمیسفان

ابهام در جزئیات این خبر و اظهارات ضدونقیض بعضی مسئولان در حالی است که کوشش ها برای تبادل نظر با مسئولان مرتبط بی نتیجه ماند.

قائم مقام دیده بان شفافیت و عدالت که پیش از این اطلاعاتی درباره فساد دارویی منتشر نموده بود، وزرای پیشین بهداشت که نامه ای مبنی بر ضرورت برخورد با فساد دارویی را امضا نموده بودند، معاونان و مشاور وزیر کنونی بهداشت و مدیران ارشد سازمان غذا و دارو، حاضر به پاسخ گویی و شرح درباره ابعاد این خبر نشدند. این بی رغبتی به تبادل نظر درباره فساد دارویی البته ممکن است به ابهام درباره اصل خبر و تناقض اطلاعات موجود نیز ربط داشته باشد؛ هرچند به نظر می آید تعدادی از این افراد صاحب نظر به انتظار نتیجه انتقاد های پیشین خود و قول وزیر کنونی بهداشت برای مبارزه جدی با فساد دارویی نشسته اند.

ارتش عراق: ضبط 19 کامیون داروی قاچاق از مرز ایران

خبری که در رسانه های عراقی و پس از آن رسانه های عربی منطقه منتشر و خبرساز شد، در رسانه های داخلی هم با تیتر های متفاوتی رسانه ای شد. خبرگزاری ایرنا همان روز پنجشنبه و ساعاتی پس از انتشار خبر اولیه با تیتر یک باند قاچاق دارو از ایران به عراق کشف و خنثی شد به پوشش این خبر پرداخت.

این خبرگزاری نوشته بود که دستگاه اطلاعاتی ارتش عراق خاطرنشان کرد که عظیم ترین عملیات قاچاق دارو از ایران به این کشور را در استان دیالی کشف و خنثی نموده است. رسانه های عراقی روز پنجشنبه به نقل از دستگاه اطلاعاتی ارتش این کشور گزارش دادند که این دارو ها با هدف فرار از پرداخت تعرفه گمرکی به ارزش بیش از صد ها هزار دلار به وسیله 19 کامیون با عبور غیرقانونی از جاده های خانقین به استان دیالی وارد شده بودند. ارتش عراق اضافه نمود که متهمان دستگیر شده همراه با کامیون های شان برای انجام اقدامات قانونی علیه آن ها به مراجع قانونی تحویل داده شدند. پیش از این نیز چندین بار نیرو های امنیتی ایران مستقر در مرز های ایران و عراق از خنثی کردن عملیات قاچاق دارو به عراق و دستگیری عوامل آن ها خبر داده بودند.

در ادامه این خبر به پیشینه چنین قاچاقی هم پرداخته شد: رئیس سازمان غذا و داروی ایران نیز قبلا در این باره گفته بود که قاچاق دارو از کشور به علت قیمت پایین آن در ایران و افت ارزش ریال نسبت به ارز کشور های همسایه به مراتب نسبت به قبل بیشتر شده است و قاچاقچیان با سوءاستفاده از این فرصت با خروج دارو سود های سرشاری کسب می نمایند.

واکنشی با تأخیر 44ساعته؛ مبدأ دارو ها ایران نبود

اگرچه روز آدینه اخباری از زبان بعضی مسئولان از جمله مشاور وزیر بهداشت در رسانه ها منتشر شد، اما اولین واکنش رسمی بیانیه ظهر دیروز سازمان غذا و دارو بود که عملا قاچاق دارو از ایران را رد می کرد.

در اطلاعیه سازمان غذا و دارو آمده است: در مقطعی که هم وطنان مان با تحریم های شدید و ظالمانه آمریکا روبرو شده و این کشور با ادعای حقوق بشر سلامتی مردم ایران را نشانه گرفته است و با وجود شعار هایی عوام فریبانه مبنی بر عدم تحریم غذا و دارو، عملا تأمین و واردات بعضی دارو ها و تجهیزات پزشکی حیاتی را با مسائل عدیده روبرو نموده است، تمام توان و ظرفیت های داخلی به کار گرفته شده تا بیماران از بابت تأمین دارو های خود احساس کوچک ترین نگرانی نداشته باشند.

در ادامه این اطلاعیه هم از عزم این سازمان برای مبارزه با قاچاق سخن به میان آمده است: بر همین اساس و با توجه به اینکه بخشی از دارو های مورد احتیاج بیماران با ارز دولتی تأمین می گردد و امکان سوء استفاده بعضی افراد سودجو در حوزه قاچاق دارو وجود دارد، طی ماه های اخیر و با دستور مقام عالی وزارت، سامانه تی تک جامع تر و کامل تر از گذشته علاوه بر فراهم کردن امکان رصد اصالت محصولات سلامت محور برای مصرف نمایندگان داخلی، در صورت وقوع تخلف قاچاق به واسطه اجرای برچسب گذاری به روش TTAC امکان شناسایی منشأ و مبدأ تخلف در داخل کشور امکان پذیر و در دسترس قرار گرفته است.

سازمان غذا و دارو با این شرحات سراغ خبر داغ این روز ها یعنی محموله قاچاق کشف شده در عراق رفت و آن را بی ربط به کشور دانست: به این ترتیب علاوه بر اعلام اینکه دارو های مکشوفه در عراق به هیچ عنوان ایرانی نبوده و تنها از راستا مرز ایران ترانزیت و وارد عراق شده است، به استحضار مردم شریف ایران می رساند که با سوداگرانی که نیت سودجویی در شرایط کنونی کشور، آن هم در حوزه سلامت مردم را دارند، به جد برخورد خواهد شد.

قاچاق دارو از ایران به عراق فقط در حد یک ادعاست

درحالی که اطلاعیه سازمان غذا و دارو، از عبارت قاچاق برای این 19 کامیون دارو استفاده می نماید و شرح می دهد که این محموله از کشوری همسایه به ایران آمده و از مرز هم خارج شده، اما مسئولی دیگر حتی قاچاق بودن این داور ها را زیر سؤال می برد.

حیدر محمدی، مدیر کل نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو همان ظهر دیروز و در بحبوحه انتشار این اطلاعیه شرحات متفاوتی را در تبادل نظر با خبرگزاری ایرنا عنوان نمود.

او در این باره گفت: هنوز تعیین نیست که چه دارو هایی به عراق قاچاق شده، باید مقامات امنیتی ایران با همکاری مقامات امنیتی عراق نمونه های دارو ها را به سازمان غذا و دارو بدهند تا آنالیز گردد که چه دارو هایی بوده و از کجا قاچاق شده است. با ارائه نمونه های دارو های کشف شده اگر ایرانی باشد، به راحتی به وسیله سامانه تی تک قابل ردیابی است.

او در ادامه گفت که براساس شرحات گمرک ایران این دارو ها از ترکیه به عراق منتقل شده و قاچاق هم نبوده است: فعلا طبق استعلام وزارت بهداشت از گمرک ایران، مقامات گمرک به طور شفاهی خاطرنشان کردند که ظاهرا این دارو ها از ترکیه ترانزیت شده و از ترکیه وارد ایران شده و به وسیله مرز های غربی ایران به عراق منتقل شده است، البته یکشنبه به طور رسمی نتیجه این استعلام را از گمرک می گیریم و تا زمانی که محموله و دارو های آن را مشاهده نکنیم و آنالیز های لازم در خصوص دارو ها در ایران انجام نگردد، نمی توان به طور دقیق در این مورد اظهارنظر کرد؛ به خصوص اینکه مقامات عراقی نیز تا به امروز هیچ نمونه ای از دارو ها را به ایران ارائه نداده اند و حتی عکسی از این محموله های دارویی تا به امروز منتشر نشده است.

مدیر کل داروی وزارت بهداشت همچنین احتمال جو روانی علیه ایران در انتشار چنین خبری را هم عنوان نمود و گفت: هنوز صحت و سقم این خبر قابل تأیید نیست؛ حتی شاید یک جو روانی علیه ایران باشد. تنها راه آنالیز آن ارائه نمونه هایی از دارو هایی است که ادعا می گردد به عراق قاچاق شده است. بااین حال گمرک ایران اعلام نموده این محموله از ترکیه آمده و از گمرک ایران به عراق ترانزیت شده و قاچاق نبوده است. در هر صورت همه این موارد هنوز در حد ادعاست و سازمان غذا و داروی ایران تا زمانی که نمونه های دارو ها را آنالیز نکند، نمی تواند به طور دقیق درباره ماهیت آن ها اظهارنظر کند.

فساد ساختاری دارو در ایران

اگرچه ماجرای این 19 کامیون هنوز به طور شفاف تعیین نیست، اما این بحث بار دیگر ماجرای فساد دارویی در کشور را به اخبار کشانده است. این فساد و کوشش برای مقابله با آن البته از روزی که سعید نمکی به وزارت بهداشت رسید، مطرح بود و او بار ها از عزم جدی خود برای مبارزه با چنین فسادی سخن گفته است.

در تازه ترین خبر مهم دراین باره همین چند ماه پیش و در روز های ترس و وحشت جامعه از همه گیری ویروس کرونا، ده ها چهره شناخته شده حوزه اجتماعی و سلامت در نامه ای به وزیر بهداشت با برشمردن مواردی مشکوک درباره شرایط دارویی کشور خواهان آنالیز جدی این موضوع شدند. در این نامه سرگشاده حتی بحث پروتکل دارویی مقابله با کووید 19 هم به میان آمد و این کارشناسان از روابطی مشکوک در حذف و اضافه بعضی دارو ها به این پروتکل درمانی گفتند.

نویسندگان نامه هم جمعی از استادان دانشگاه و مدیران با سابقه وزارت بهداشت بودند که در نامه خود خطاب به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، به تعارض منافع موجود در زیرسیستم های نظام سلامت کشور اشاره نموده و از او درخواست مدیریت این موضوع و برخورد با آن را داشتند. آن ها در نامه خود و برای تأکید بر تعارض منافع در نظام دارویی کشور از مجوز هایی نوشتند که پیش ازاین و از سوی بعضی مدیران صاحب نفوذ وزارت بهداشت صادر شده بود.

نامه آن ها می گفت که بعضی مدیران وزارت بهداشت شرکت هایی دارویی به نام همسر یا فرزندان خود ایجاد نموده و قانون را دور زده اند: از مهم ترین مصادیق این فساد که منبعث از درهم تنیدگی حوزه های آموزش و پژوهش، دارو و تجهیزات پزشکی در کشور ایجاد شده و امید آن داریم که در دوره مسئولیت شما با اشرافی که بر زوایای پیچیده اقتصاد سیاسی دارو و درمان دارید، با آن برخورد گردد، مجوز هایی است که عمدتا در گذشته برای فراوری دارو و تجهیزات پزشکی به نام بعضی مدیران سابق و لاحق وزارت بهداشت صادر شده و پروانه فراوری به نام خود یا همسر و فرزندان آنان اخذ شده است.

در بخشی دیگر از نامه مثال های بحث برانگیزی درباره فساد دارویی در ایران مطرح شده بود و از عبارت دارو های نمایشی سخن به میان آمده بود: از مصادیق رانت ها یکی شرکتی است که صرفا با فرمولاسیون چند مولکول و با استفاده از رانت، قیمت های مصوب مشابه قیمت وارداتی اخذ نموده است (Leflunomide) چنانچه به درآمد حاصله آن شرکت که فاقد هرگونه امکانات و هویت فراوریی است، مراجعه گردد، فروش حاصله ناشی از فراوری رانتی ایشان بعضا چند برابر شرکت هایی است که سرمایه گذاری چند صد میلیاردی نموده اند و البته به دلیل نبود سرمایه گذاری، مسائل هزینه های سربار و کارگری و... را ندارند.

آن ها خواسته بودند که وزیر بهداشت کمیته ای بی طرف برای آنالیز این موارد تشکیل دهد که وزیر هم چنین کمیته ای با حضور دو نفر از نویسندگان نامه ایجاد کرد؛ هرچند تا به امروز خبری از نتایج آنالیز آن ها منتشر نشده است.