روزشمار: 16 تیر؛ ثبت رصدخانه مراغه از دوره ایلخانی در لیست آثار ملی ایران - مجله پارمیسفان

مقاله های مرتبط:

• سفری به رصدخانه مراغه؛ تاریخی طولانی درون یک نیم کره
• روزشمار

رصدخانه مراغه رصدخانه ای بود که در دوره هلاکوخان زیرنظر خواجه نصیرالدین طوسی در شهر مراغه ساخته شد. این رصدخانه روی تپه ای در غرب مراغه در نزدیکی دو روستا به نام های طالب خان و حاجی کرد قرار داشته است که دریاچه ارومیه را می توان از دوردست از آنجا دید و امروزه تنها پی های بخش های مختلف و بخشی از سدس سنگی آن به جای مانده است.

بنای رصدخانه مراغه در سه شنبه 4 جمادی الاول 657 قمری (16 اردیبهشت 638 قمری) برابر با شب تولد زینب دختر علی بن ابی طالب به سفارش خواجه نصیرالدین طوسی و به فرمان هولاکو، نوه چنگیزخان مغول، شروع شد. هولاکو برای نگهداری این سازمان پژوهشی موقوفه های ویژه ای در نظر گرفت. کتابخانه ای شامل 400 هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی، از جمله ذات الربع دیواری به شعاع 430 سانتی متر، حلقه دار (ذات الحلق)، حلقه انقلابی، حلقه اعتدالی و حلقه سموت نیز فراهم شدند. در همین جا بود که زیج ایلخانی به سال 670 هجری قمری (1276 میلادی) فراهم شد.

رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود و یک سازمان علمی گسترده بود که در آن بیش تر شاخه های دانش درس داده می شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر، از جمله قطب الدین شیرازی، کاشف دلیل اصلی تشکیل رنگین کمان، در آن جا جمع شده بودند. به علاوه چون در آن موقع ارتباط علمی چین و ایران به دلیل استیلای مغولان بر هر دو سرزمین برقرار شده بود، دانشمندان چینی، از جمله فردی به نام فائو مون جی، در این مرکز فعالت داشتند. بعلاوه فیلسوف و فرهنگ نامه نویس مسیحی، ابن العبری، در رصدخانه مراغه به درس دادن کتاب های اصول اقلیدوس و المجسطی بطلمیوس مشغول بود.

پرویز ورجاوند و همکارانش در دهه 1350 خورشیدی به کاوش در محوطه این رصدخانه پرداختند و قسمت های مختلف آن را شناسایی کردند. ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه ای ساخته شده بود. در ساختمان های جنبی آن یک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخیص داده شده است.

در سال های اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا بر روی بخشی از آن ساخته شده است.

تپه رصدخانه مراغه دارای طول 510 متر و عرض تقریبی 217 متر و ارتفاع 110 متر می باشد و دارای قسمت های مختلف از جمله برج مرکزی رصدخانه، واحدهای مدور پنجگانه، کتابخانه و محله مسکونی دانشمندان، مسجد، مدرسه، چاه آب. کارگاه بزرگ دانشمندان است.

این بنا در سال 1364 شمسی از دوره ایلخانی به شماره 1675 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

در همین روز:

• ثبت مجموعه پاسارگاد در لیست آثار فرهنگی میراث جهانی یونسکو (1383 شمسی)
• در فشم و میگون سیل جاری شد. پنج نفر را سیل برد، ده ها هکتار اراضی مزروعی زیر آب رفت و یکصد خانه روستائی ویران شد(1349 شمسی)
• روز ملی و استقلال جمهوری کومور از استعمار فرانسه (1975 میلادی)
• روز ملی و استقلال مالاوی از استعمار انگلستان (1964 میلادی)
• عید سعید فطر